Wystawy stałe
DZIAŁ ARTYSTYCZNY
DZIAŁ HISTORYCZNY
DZIAŁ ETNOGRAFICZNY
SALA PIERWSZA
Z tradycji ludowych regionu łęczyckiego
Tradycyjne rzemiosło i sztuka ludowa regionu łęczyckiego prezentowana jest na wystawie w formie opowieści o codziennym życiu rodziny wiejskiego kowala. W stylizowanych wnętrzach chałupy z początku XX w. wydzielone zostały trzy pomieszczenia: kuchnia, komora i pokój. Wypełniają je oryginalne meble oraz sprzęty i narzędzia, używane przy pracy w domu, w gospodarstwie i na polu.
Wyroby garncarskie, plecionkarskie, tkackie oraz zdobnicze pokazane jako wyposażenie izb, reprezentują poszczególne działy charakterystycznej dla regionu łęczyckiego twórczości ludowej. Fragment odtworzonego wnętrza kuźni jest okazją do prezentacji ludowego kowalstwa użytkowego i artystycznego.
Tradycyjne łęczyckie stroje ludowe, które mają na sobie postaci znajdujące się na wystawie, to ostatnie przykłady regionalnej odzieży. Łęczycki strój męski zaniknął przy końcu XIX w., strój kobiecy noszony był do 1914 r.
SALA
DRUGA I TRZECIA
Diabeł Boruta we współczesnych rzeźbach i legendach
Najpopularniejszy w Polsce diabeł Boruta ma, według legendy, swoją siedzibę w zamku łęczyckim. Muzeum w Łęczycy posiada największą w Polsce kolekcję rzeźb o treści demonicznej, która tworzona jest od połowy lat 50. XX w. i liczy obecnie ponad 400 eksponatów. W kolekcji dominują różne wyobrażenia diabła Boruty. Ich autorami są głównie ludowi artyści regionu łęczyckiego.
Na wystawie pokazanych jest blisko 200 rzeźb, przedstawiających najbardziej znane wcielenia diabła. Są to: Boruta szlachcic - panna zamku, Boruta czarny, usiłujący przewrócić XII -wieczną kolegiatę w Tumie, Boruta błotny, którego można spotkać na podłęczyckich łąkach, Boruta topielec mieszkający w wodach rzeki Bzury, Boruta w postaci sowy, który strzeże skarbów w lochach naszego zamku, tańczący Boruta wietrny czy Boruta fircyk – panek, spędzający czas w karczmach.
Sposób prezentacji rzeźb układa się w ilustracje najbardziej znanych opowieści o Borucie, a elementy wystawowej scenografii eksponują miejsca, w których toczy się ich akcja.
Na ekspozycji zobaczyć można także kolekcję unikalnych rzeźb, wyobrażających różne inne demony, które swego czasu mocno wpływały na życie mieszkańców regionu łęczyckiego, tj. dydki, południce, czarownice, strzygi, zmory. Na szczególną uwagę zasługuje największy w Polsce muzealny zbiór figur, przedstawiających tzw. błędne ogniki. W Łęczyckiem znane są jako „świcki- mierniki” .
DZIAŁ ARCHEOLOGICZNY
SALA PIERWSZA
Ekspozycja archeologiczna przedstawia najdawniejsze dzieje regionu łęczyckiego. Prezentuje w układzie chronologicznym megafaunę epoki lodowcowej w postaci kości mamuta, niedźwiedzia jaskiniowego, żubra pierwotnego czy nosorożca włochatego oraz kulturę materialną i duchową minionych społeczeństw. Obszerne opisy zamieszczone na tablicach przybliżają zwiedzającemu historię tych terenów.
Najstarsze dowody obecności człowieka na ziemi łęczyckiej pochodzą ze stanowiska w Witowie sprzed ok. 10.000 lat temu. Liczne narzędzia krzemienne, które można obejrzeć na wystawie są pozostałością po paleolitycznych łowcach reniferów z tzw. kultury świderskiej. Wśród nich można zobaczyć m. in. liściaka, czyli używany w czasie polowań grot strzały wykonany z krzemienia oraz służące do obróbki drewna, skóry i kości drapacze krzemienne.
Kolejne tysiąclecia, wraz z napływem nowej ludności, przynoszą przełom gospodarczy zwany rewolucją neolityczną (ok. 5000-2000 lat p.n.e.). Charakteryzuje się on wprowadzeniem uprawy zboża, udomowieniem niektórych gatunków zwierząt oraz pojawieniem się nowego rodzaju narzędzi kamiennych i krzemiennych. Na wystawie można obejrzeć neolityczne siekierki i topory pierwszych rolników tzw. kultury pucharów lejkowatych - twórców „polskich piramid” zlokalizowanych na Kujawach oraz pasterzy zamieszkujących łęczyckie ziemie, a należących do tzw. kultury ceramiki sznurowej.
Najstarsze wyroby brązowe, pojawiające się na terenie regionu łęczyckiego należy łączyć z kulturą trzciniecką (1900-1300 lat p.n.e.), której osadę i cmentarzysko w Nagórkach Grabowskich Muzeum w Łęczycy przebadało w 2006 roku. Na wystawie podziwiać można odkryte wówczas tutulusy z brązu oraz elementy kolii brązowej, a także gliniane urny. Do tego kręgu kulturowego należą również prezentowane dwa okazałe naramienniki ze spiralnymi tarczkami na zakończeniach, bransoleta wielozwojowa oraz szpila z brązu. Ekspozycję uzupełniają należące do największej kultury epoki brązu urny z kośćmi wraz z miniaturowymi przystawkami z cmentarzyska w Sierpowie z okresu kultury łużyckiej oraz wielkie naczynia zasobowe z okolic Łęczycy.
SALA DRUGA
W sali drugiej zaprezentowano liczny materiał ceramiczny pozyskany przez Muzeum w Łęczycy w trakcie badań wykopaliskowych na cmentarzysku kultury łużyckiej w Byszewie Grabowskim. Oprócz pięknie zdobionych urn i miniaturowych naczyń pokazano także nieliczny materiał brązowy – wisiorek, spiralki oraz szpilę do spinania szat.
Z powodu zmiany klimatu oraz najazdów scytyjskich w VI w. p.n.e. doszło do opuszczenia dotychczasowych siedlisk przez ludność kultury łużyckiej. Kolejny napływ ludności nastąpił we wczesnej epoce żelaza z terenu Pomorza Gdańskiego. Śladem pobytu tzw. kultury pomorskiej są liczne cmentarzyska ciałopalne z grobami podkloszowymi i rodzinnymi pochówkami umieszczanymi w skrzyniach z kamiennych płyt. Jeden z takich pochówków, liczący kilkanaście urn został odnaleziony w miejscowości Marynki. Na wystawie można obejrzeć jego rekonstrukcję, uzupełnioną popielnicami i przystawkami.
Tradycję ciałopalenia kontynuowała ludność funkcjonująca na ziemiach polskich od końca III w. p.n.e. do pierwszej połowy V w. n.e. Pozostająca pod silnym wpływem ludności celtyckiej kultura przeworska rozwinęła w znacznym stopniu umiejętność wytopu żelaza, udoskonalając przede wszystkim produkcję uzbrojenia i przedmiotów codziennego użytku, a także posługiwała się szybkoobrotowym kołem garncarskim oraz specjalnym typem pieca komorowego do wypału nowego typu ceramiki. Prezentowane na wystawie przedmioty pochodzą przede wszystkim z podłęczyckich cmentarzysk ciałopalnych z licznymi popielnicami, wyposażonymi w rytualnie niszczoną broń (miecze, umba i okucia tarcz, groty oszczepów i włóczni) lub przedmioty codziennego użytku i elementy stroju (fibule, sprzączki do pasa, przęśliki). Z tego okresu pochodzi również odkryta na terenie kopalni w Łęczycy cembrowina studni oraz monety rzymskie i trójząb rzymski, świadczące o istnieniu na terenie ziemi łęczyckiej szlaku handlowego z Imperium Romanum na tereny nadbałtyckie.
Najwcześniejsze dzieje Łęczycy reprezentowane są przez bogaty materiał zabytkowy pozyskany drogą badań wykopaliskowych na grodzisku łęczyckim (obecnie we wsi Tum), którego początki sięgają VIII w. n.e. Prezentujemy eksponaty świadczące o militarnym oraz społeczno-gospodarczym charakterze grodu, m. in. liczne groty bełtów, groty strzał i oszczepu, ostrogi, fragmenty podków, noże żelazne, haczyki na ryby, igły, przęśliki, kościane łyżwy i wiele innych. Na szczególną uwagę zasługuje grupa kościanych i rogowych przedmiotów, zdobionych misternie wykonanym ornamentem roślinnym i geometrycznym, którą reprezentują okładziny noży i oprawki, igielnik oraz hetka (guz do spinania szat), a także przedmiot kościany zwieńczony rzeźba sokoła o niewiadomym przeznaczeniu. Nie brakuje również różnego rodzaju amuletów, będących realnym świadectwem wierzeń pogańskich, a wymienić należy tutaj brązową kaptorgę, czyli schowek na talizmany czy zdobiony miniaturowy toporek Peruna z brązu – słowiański amulet szczęścia i ochrony. Importem jest brązowy rozdzielacz rzemieni do uzdy pokryty ornamentem zwierzęcym, pochodzący ze Skandynawii oraz służący jako ozdoba dzwoneczek z brązu o proweniencji wschodniobałtyjskiej. Warto też zwrócić uwagę na grupę średniowiecznych monet oraz zespół pierścionków, wykonanych m.in. ze złota, srebra czy szkła, wśród których wyróżnia się zdobiony rozetą srebrny sygnet pieczętny. Liczba oraz charakter tych niezwykłych znalezisk potwierdzają, że łęczycki gród był jednym z najważniejszych średniowiecznych ośrodków w Polsce Środkowej.
