Muzeum w Łęczycy próbowali utworzyć jeszcze przed 1939 r. działacze Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego (PTK). Niestety zakończyło się to niepowodzeniem wskutek wybuchu II wojny światowej. Jednak wraz z odrodzeniem się w 1946 r. PTK powrócono do przedwojennych planów. 2 kwietnia 1948 r., dzięki staraniom członków PTK władze województwa łódzkiego zarejestrowały Muzeum Ziemi Łęczyckiej (działające już od 1 marca 1948 r.) jako placówkę podległą Powiatowemu Związkowi Samorządowemu w Łęczycy. Rozpoczęły się prace konserwatorskie na zamku łęczyckim, który stał się siedzibą muzeum. Subwencje na remont zapewniło Ministerstwo Kultury i Sztuki. 16 lutego 1949 r. w wyremontowanym Domu Nowym nastąpiło oficjalne otwarcie Muzeum. Kierownikiem została Jadwiga Grodzka, która funkcję tę sprawowała do 1973 r. 

W kręgu zainteresowań muzeum była sama Łęczyca i obszar dawnej Ziemi łęczyckiej. "Początki były bardzo skromne, zaczęto od ok. 300 zabytków, z tego ok. 100 stanowiły meble, obrazy, wyroby ze szkła i porcelany, pochodzące z okolicznych majątków ziemskich, zabezpieczone podczas przeprowadzania reformy rolnej" (Łęczyca. Monografia miasta do 1990 r., Łęczyca 2001). 

W 1950 r. łęczyckie muzeum przejęło Ministerstwo Kultury i Sztuki i zmieniono nazwę na Muzeum w Łęczycy. W latach 1951-1953 trwał remont Domu Starego, w którym zamierzano prezentować stałą ekspozycję przyrodniczą. W 1952 r. rozpoczęto wstępne prace zmierzające do utworzenia działu etnograficznego, który zaczął funkcjonować w pełni od 1956 r. Od samego początku istnienia muzeum zajęto się także organizowaniem wystawy stałej. W 1956 r. stałą ekspozycję dzielono na: archeologię, grodzisko w Tumie, Kolegiatę w Tumie, miasto i wieś łęczycką. Od 1960 r. na wystawie stałej pokazywano zabytki z zakresu historii, archeologii, przyrody i sztuki ludowej. 

Twórczość ludowa znajdowała się w kręgu szczególnych zainteresowań Muzeum. W jej ramach prowadzono badania, które obejmowały sztukę i literaturę, a mając charakter długoterminowy, dotyczyły całego obszaru Ziemi Łęczyckiej. Główną formą podtrzymywania twórczości ludowej były różnotematyczne konkursy. Pierwszy z nich odbył się w 1958 r. Wiele prac konkursowych z wszystkich dziedzin sztuki ludowej wzbogaciło następnie zbiory muzealne, które wraz z wcześniej pozyskanymi eksponatami, przedstawiano na wystawach stałych, czasowych i pokonkursowych. 

W ramach działalności naukowo-oświatowej muzeum przygotowywało wystawy czasowe, objazdowe, oświatowe, organizowało odczyty, pogadanki, koncerty, konkursy historyczne oraz plastyczne. Poza tym gromadzono i opracowywano naukowo zabytki historyczne, archeologiczne, przyrodnicze, artystyczne, numizmatyczne i etnograficzne. 

W 1961 r. rozpoczęto badania architektoniczne zamku, a w 1964 r. prace konserwatorskie. Objęły one pełną odbudowę wieży głównej, Domu Nowego wraz z budynkiem bramnym i część murów obronnych. Prace te spowodowały przerwę w stałej działalności wystawienniczej w salach zamkowych. Ich miejsce zajęły ekspozycje czasowe i objazdowe. Konserwacja zamku została zakończona w 1976 r. i w dniu 21 lipca tegoż roku został on przekazany miastu. Zwiedzającym udostępniono stałe ekspozycje muzealne: archeologiczną, etnograficzną i historyczną. Przystąpiono też ponownie do organizowania konkursów na łęczycką sztukę ludową. 

Muzeum w Łęczycy szczególnie dużo miejsca poświęcało kontaktom z twórcami ludowymi, nie tylko poprzez zakup ich prac, ale także osobiste spotkania i różnorodną pomoc. 

W 1988 r. łęczyckie muzeum otrzymało od Ministerstwa Kultury i Sztuki pieniądze na zakup prac nagrodzonych w ogólnopolskim konkursie: "Diabeł w rzeźbie ludowej", a wykonanych w drewnie, kamieniu, żelazie i glinie. Dzięki temu uzupełniona została kolekcja rzeźb demonicznych Wśród tych ostatnich do najciekawszych należą rzeźby figuralne, wyobrażające diabła Borutę w różnych jego wcieleniach). Łęczyca ma obecnie największą w Polsce kolekcję muzealną tzw. diabelską, liczącą ponad 400 eksponatów. 

Ważną dziedziną działalności Muzeum jest też konserwacja. Poddano jej część zbiorów m. in. meble, obrazy, dokumenty, numizmaty i tkaniny. 

Dużą wagę przykłada się także do współpracy ze szkołami i młodzieżą, proponując różnotematyczne lekcje muzealne, spotkania z twórcami ludowymi oraz warsztaty. Szczególną pozycję w pracy Muzeum zajmuje ponadto działalność naukowa, koncentrująca się na wieloobszarowych badaniach historycznych, archeologicznych i etnograficznych. Ważną dziedziną działalności muzeum jest również wydawanie publikacji, spośród których na szczególną uwagę zasługują: "Legendy łęczyckie" (1960), "Ziemia Łęczycka. Szkice o teraźniejszości i przeszłości" (1964), Łęczyca dawna i nowa" (1967) i "Zamek w Łęczycy" (1978). 

W 1986 r. Łęczyckie muzeum zmieniło swoją nazwę na Muzeum Miasta Łęczycy. W 1989 r. muzeum przeszło pod zarząd władz miasta. 3 kwietnia 1990 r. powrócono do nazwy: Muzeum w Łęczycy. Obecnym jego dyrektorem, jest Hanna Pawłowska.